Kawa, napój znany dziś na całym świecie, rozpoczęła swoją fascynującą podróż w Etiopii ponad 2000 lat temu. Początkowo spożywano jej owoce jako przekąskę. Dzięki przypadkowemu odkryciu przez pasterzy kóz, którzy zauważyli pobudzające właściwości czerwonych owoców kawowca, rozpoczęła się historia tego napoju. Z czasem kawa dotarła do Jemenu, gdzie w VII wieku opracowano metody jej parzenia. Dziś jest uprawiana w ponad 70 krajach, głównie w strefie tropikalnej.
Najważniejsze informacje:- Pierwsze zastosowanie kawy odkryto w Etiopii ponad 2000 lat temu
- W VII wieku kawa trafiła do Jemenu, gdzie rozpoczęto jej parzenie
- Do Polski kawa dotarła w XVII wieku przez wpływy tureckie
- Obecnie największymi producentami są Brazylia, Kolumbia, Indonezja i Wietnam
- Kawa jest uprawiana w ponad 70 krajach strefy tropikalnej
- Pierwsza kawiarnia w Anglii powstała w 1650 roku
- Popularność kawy w Polsce wzrosła po bitwie pod Wiedniem w 1683 roku
Pierwsze odkrycie kawy w Etiopii
Kawa pochodzi z regionu Kaffa w Etiopii, gdzie rosła dziko ponad 2000 lat temu. Miejscowa ludność od wieków znała właściwości energetyczne czerwonych owoców kawowca. To właśnie tam powstała kawa jako roślina uprawna.
Etiopczycy początkowo nie pili kawy w formie naparu. Mieszali dojrzałe owoce kawowca z solą i masłem, tworząc pożywną przekąskę. Takie przekąski były szczególnie cenione podczas długich wędrówek.
W tradycji etiopskiej kawa szybko zyskała status świętej rośliny. Jej spożywanie stało się elementem ceremonii religijnych i spotkań rodzinnych. Do dziś Etiopia pozostaje jednym z największych producentów kawy na świecie.
Tajemnica pastuszka i jego kóz - legendarne początki
Według legendy, kawę odkrył młody pasterz o imieniu Kaldi około 850 roku. Zauważył on, że jego kozy stają się niezwykle energiczne po zjedzeniu czerwonych owoców z pewnego krzewu. Zaciekawiony ich zachowaniem, postanowił sam spróbować tajemniczych owoców.
Kaldi podzielił się swoim odkryciem z lokalnym klasztorem. Mnisi początkowo spalili owoce, uznając je za dzieło szatana, jednak unoszący się aromat zaintrygował ich na tyle, że postanowili eksperymentować. Szybko odkryli, że napój z palonych ziaren pomaga im zachować czujność podczas nocnych modlitw.
Początki picia kawy wiążą się z prostymi metodami przygotowania. Owoce moczono w wodzie lub żuto na surowo.
Czytaj więcej: Skąd pochodzi Konrad Skolimowski - nieznana historia gwiazdy disco polo
Jak kawa dotarła do Jemenu?
Transport kawy z Etiopii do Jemenu rozpoczął się w VII wieku. Arabscy kupcy, dostrzegając potencjał handlowy rośliny, przewozili ją przez Morze Czerwone. Jemeńscy rolnicy szybko opanowali sztukę uprawy kawowca.
W portowym mieście Mokka powstało pierwsze centrum handlu kawą. To właśnie tam opracowano rewolucyjną metodę prażenia ziaren kawowych. Nazwa miasta do dziś jest synonimem wysokiej jakości kawy.
- Moczenie świeżych ziaren w zimnej wodzie
- Prażenie ziaren na rozgrzanych kamieniach
- Gotowanie zmielonych ziaren w garnkach glinianych
- Filtrowanie naparu przez lniane płótno
- Dodawanie przypraw do zaparzonej kawy
Rozwój handlu kawą na Bliskim Wschodzie
Historia kawy na świecie nabrała rozpędu w XV wieku. Arabscy kupcy kontrolowali handel kawą przez ponad 200 lat.
Porty w Jemenie i Egipcie stały się głównymi centrami eksportu kawy. Karawany wielbłądów transportowały kawę przez pustynie do odległych zakątków imperium osmańskiego.
Monopol arabski na handel kawą trwał do XVII wieku. Holenderscy kupcy złamali go, przemycając sadzonki kawowca na Jawę.
| Szlak handlowy | Okres działania | Główne porty |
| Mokka - Kair | XV-XVII w. | Mokka, Aleksandria |
| Aden - Konstantynopol | XVI-XVII w. | Aden, Stambuł |
| Morze Czerwone | XV-XVIII w. | Dżedda, Suez |
Pierwsza kawa w Europie
Początki europejskich kawiarni
Historia kawy na świecie wkroczyła w nowy etap, gdy dotarła do Europy w XVI wieku. Weneccy kupcy, prowadzący intensywny handel z Bliskim Wschodem, jako pierwsi sprowadzili kawę na kontynent europejski. Dzięki ich działalności, kawa szybko zyskała popularność wśród europejskich elit.
Pierwsza europejska kawiarnia powstała w Wenecji w 1645 roku. Wkrótce kolejne miasta zaczęły otwierać własne lokale. Kawiarnie stały się centrami życia towarzyskiego i intelektualnego.
W Anglii pierwsza kawiarnia otworzyła swoje podwoje w 1650 roku w Oksfordzie. Nazywano je "penny universities", ponieważ za cenę filiżanki kawy można było spędzić tam cały dzień, dyskutując i wymieniając się wiedzą. Miejsca te szybko stały się popularne wśród studentów i profesorów.
Paryskie kawiarnie pojawiły się w 1672 roku i szybko stały się symbolem kultury francuskiej. Do dziś pozostają ważnym elementem życia społecznego miasta.
Jak kawa trafiła do Polski?
Początki picia kawy w Polsce sięgają XVII wieku, gdy dotarła ona do nas przez Turcję. Pierwszą kawę sprowadzili kupcy ormiańscy, handlujący z Imperium Osmańskim. Polacy początkowo traktowali ją jako egzotyczny i luksusowy napój.
Prawdziwy przełom nastąpił po zwycięstwie Jana III Sobieskiego pod Wiedniem w 1683 roku. Wojska polskie zdobyły ogromne zapasy kawy pozostawione przez armię turecką. Od tego momentu kawa zaczęła zdobywać coraz większą popularność w polskich domach.
W XVIII wieku picie kawy stało się powszechnym zwyczajem wśród polskiej szlachty. Wprowadzono nawet specjalne ceremonie jej parzenia, łączące wpływy tureckie z lokalnymi tradycjami.
Pierwsza polska kawiarnia powstała w Warszawie w 1724 roku. Wkrótce podobne lokale zaczęły pojawiać się w innych miastach Polski.
Współczesne uprawy kawy na świecie
Największe kraje producenckie
Obecnie kawę uprawia się w ponad 70 krajach strefy tropikalnej. Brazylia pozostaje największym producentem, dostarczając około 40% światowej produkcji.
Jakość ziaren kawowych zależy głównie od warunków klimatycznych i wysokości upraw. Najlepsze odmiany rosną na wysokości powyżej 1000 metrów n.p.m.
- Brazylia - największy producent, słynący z wysokiej jakości arabiki
- Wietnam - drugi największy producent, specjalizujący się w robuscie
- Kolumbia - znana z wyjątkowego smaku i aromatu swoich kaw
- Indonezja - producent unikalnych odmian, w tym słynnej kawy Luwak
- Etiopia - ojczyzna kawy, oferująca rzadkie odmiany dzikich kawowców
- Honduras - rosnący producent wysokogatunkowej arabiki
Najpopularniejsze odmiany kawy
Arabika stanowi około 60% światowej produkcji kawy. Charakteryzuje się delikatnym, złożonym smakiem i niższą zawartością kofeiny.
Robusta jest drugą najpopularniejszą odmianą. Jest bardziej odporna na choroby i zawiera więcej kofeiny niż arabika.
Liberica i Excelsa to rzadsze odmiany, uprawiane głównie w Azji. Stanowią zaledwie 2% światowej produkcji.
| Cecha | Arabika | Robusta |
| Zawartość kofeiny | 1,2-1,7% | 2,2-2,7% |
| Wysokość upraw | 600-2000 m n.p.m. | 0-800 m n.p.m. |
| Smak | Łagodny, kwaskowaty | Mocny, gorzki |
| Procent światowej produkcji | 60-70% | 30-40% |
Droga kawy przez wieki: od etiopskich wzgórz po światowe plantacje
Skąd pochodzi kawa i jak zdobyła światową popularność? Wszystko zaczęło się w Etiopii, gdzie przypadkowe odkrycie pasterza Kaldiego zapoczątkowało fascynującą historię napoju, który dziś jest drugim najczęściej spożywanym na świecie. Z afrykańskich wzgórz, przez Jemen i kraje Bliskiego Wschodu, kawa rozpoczęła swoją podróż, która trwale zmieniła kulturę i zwyczaje wielu narodów.
Przez stulecia ewoluowały metody uprawy, parzenia i konsumpcji tego wyjątkowego napoju. Od prostego żucia surowych owoców w Etiopii, przez ceremonialny sposób parzenia w krajach arabskich, aż po nowoczesne metody produkcji w największych krajach producenckich jak Brazylia czy Wietnam. Dziś przemysł kawowy to potężna gałąź gospodarki, angażująca miliony ludzi na całym świecie.
Historia kawy na świecie to nie tylko opowieść o napoju - to historia handlu, kultury i społecznych przemian. Od pierwszych kawiarni w Wenecji po współczesne globalne sieci, kawa niezmiennie pozostaje elementem łączącym ludzi i kultury, będąc świadkiem najważniejszych wydarzeń w dziejach ludzkości.
